REIZEN

Welkom bij de sikhs

De Gouden Tempel is een rustpunt in het hectische, overbevolkte India. Hier geen getoeter van riksja’s en geschreeuw van straatverkopers, maar mystieke klanken van hymnen en gebeden. In Amritsar, de hoofdstad van de Noord-Indiase deelstaat Punjab, hebben de sikhs een wereld gecreëerd die tijdloos lijkt en onaanraakbaar. Het is niet voor te stellen dat deze serene plek in 1984 het decor was van een bloedbad.

Voor het tempelcomplex deelt een politieman met baard en tulband folders uit. In gebrekkig Engels verkondigt hij de vijf belangrijkste regels voor de bezoekers: geen tabak, drugs en drank; geen schoenen, sokken, stokken en parapuls; voeten wassen; hoofd bedekken; fotograferen alleen rondom het water. Vrijwilligers in een enorme opslagruimte ontfermen zich over de schoenen. De bezoekers krijgen doeken om het hoofd die ook dienst doen als bescherming tegen de fel brandende zon. Ze moeten hun voeten wassen en mogen dan het complex betreden om vervolgens te worden overrompeld door de pure schoonheid.

Oprechte interesse

Dat de sikhs graag met westerse bezoekers over wereldvraagstukken praten, wordt al gauw duidelijk. Een oude man toont grote interesse in de Nederlandse samenleving, vooral als hij hoort dat ook Nederland een sikhgemeenschap heeft. Hij vertelt over de essentie van het sikhisme: de gelijkheid van alle mensen ter wereld. Tal van wereldleiders ontvingen zijn brieven, waarin hij aandacht vraagt voor allerlei onrecht. Op de marmeren mozaïekvloer langs het water rondom de tempel begroeten mannen, vrouwen en kinderen de toeristen. “Waar kom je vandaan?” “Is dit het eerste bezoek aan de Gouden Tempel?” “Wat vind je ervan?” De interesse van de sikhs voor de vreemdelingen is opvallend oprecht: ze voelen zich vereerd als buitenlanders de moeite nemen helemaal naar Amritsar te reizen. De meeste toeristen in India beperken zich immers tot bezoeken aan de monumentale Taj Mahal in Agra, de heilige rivier Ganges in Varanasi en de maharadjapaleizen in de deelstaat Rajasthan. Elders in India draait zo’n vriendelijk gesprek al gauw uit op een verzoek om geld of een uitnodiging de winkel van een familielid te bezoeken. Bij de Gouden Tempel eindigt de conversatie echter met gelukwensen. Soms volgt een fotosessie, waarbij niet zelden een krijsend kind in je armen wordt gelegd.

Goeroe Nanak

De goeroe Nanak, geboren in 1469, was de grondlegger van het sikhisme. Hij verkondigde het geloof in één God en zag niets in het kastensysteem. Hij haalde elementen uit het hindoeïsme en uit de islam. Er bestaan veel legenden over het ontstaan van de Gouden Tempel. Zo wordt er gezegd dat Boeddha de rustige plek aan het water koos om te mediteren. Eeuwen later voorspelde Nanak dat hier eens een grote tempel zou verrijzen en er in de buurt een stad zou floreren. Amritsar dankt zijn naam aan het water: Amrit-sovar, bad van nectar. Al eeuwen trekken miljoenen pelgrims naar deze heilige plaats.

Standaarduitrusting

Een gedoopte sikh is zeer herkenbaar. Sinds 1699 behoren de kakkars, de vijf K’s, tot zijn standaarduitrusting: kangha, een houten of ivoren kam, is een symbool van reinheid; kara, een stalen armband, staat voor vastberadenheid; kachha, een korte broek, is een teken van waakzaamheid; kirpan, een dolk, is ter bescherming van de zwakkeren; keshas, het lange haar dat nooit mag worden geknipt, symboliseert de heiligheid. De mannelijke sikhs dragen hun haar in een knot die verborgen is onder een tulband.

Tempelgracht

Het is verboden om met je voetzolen in de richting van de Gouden Tempel te zitten. Wie dat wel doet, wordt vermaand door een bewaker. De sikhs geloven dat een bad in de tempelgracht lichaam en geest zuivert. Aan de waterkant kleden ze zich uit. In korte broek en met de dolk tussen de windsels van hun tulband gestoken, dompelen ze zich onder in het water, met hun gezicht in de richting van de Gouden Tempel. Hun natte lichamen weerspiegelen zich in de gouden gloed in het water.

Heilig boek

Vier priesters, zittend in sleutelposities rondom de tempel, lezen onafgebroken in de Granth Sahib, het heilige boek van de sikhs. Het bevat hindoe- en moslimgeschriften en werken van de tien goeroes van de sikhs. De originele uitgave wordt overdag in de tempel bewaard, onder een roze kleed. ’s Avonds om 10 uur wordt het boek ceremonieel teruggebracht naar de Akal Takhat, het parlementsgebouw. ’s Morgens om 4 uur wordt het weer in een processie naar de Gouden Tempel gebracht. Een hoge geestelijke draagt het boek op een kussen op zijn hoofd, van de trappen van het gebouw en legt het op een gouden baar. Er ontstaat gedrang: iedereen wil de baar naar de tempel dragen omdat dat voorspoed in het leven zal brengen.

Gouden Tempel

De architectuur van de Gouden Tempel is een mengeling van hindoe- en moslimstijlen. De koepel, verguld met honderd kilo goud, stelt een omgekeerde lotusbloem voor. De bloem is naar de aarde gekeerd om de betrokkenheid van de sikhs bij de problemen in de wereld te symboliseren. Een loopbrug leidt naar het hart van de tempel, het kleurrijke sanctuarium. Sikhs knielen hier voor het heilige boek, waaruit een priester continu voorleest. De andere aanwezigen in het heiligdom zwijgen. Er klinkt mystieke muziek en verder hoor je af en toe het gerinkel van muntstukken die in de richting van het heilige boek worden geworpen. In alle hoeken zitten mannen, vrouwen en kinderen in kleermakerszit op de grond en ze bestuderen de schrift. Het is alsof de tijd hier stilstaat.

Bloederige taferelen

Boven in de klokkentoren, is een museum met schilderijen die de geschiedenis van de sikhs en hun martelaars vertellen. Schilderingen die vreedzaamheid propageren worden afgewisseld met bloederige taferelen uit de geschiedenis. Die beelden brengen de gewelddadige strijd voor een onafhankelijk Khalistan (Land der Zuiveren) in herinnering. Daarbij verloren tussen 1982 en 1993 ongeveer 20.000 mensen het leven. Levenloze ogen van sikhs die met zelfmoordacties hun doel wilden bereiken, kijken je in de galerij der materlaars aan. Indruk maken ook de schilderijen van de wederopbouw van de Gouden Tempel na de gewelddadige ontruiming door het Indiase leger in 1984. Premier Indira Gandhi moest de actie tegen de daar verschanste rebellen bekopen met een dodelijke aanslag door haar twee sikh-lijfwachten.

Gratis maaltijden

In de gemeenschappelijke keuken bereiden vrijwilligers gratis maaltijden voor meer dan 30.000 mensen per dag. Je krijgt een metalen bord in de handen gedrukt. Als de zaal vol is, sluiten de deuren. Mannen lopen met emmers en pollepels langs de rijen en vullen de borden met dahl, een eenvoudige maar voedzame linzenmaaltijd en een symbool van gelijkheid en broederschap. Chapati, het Indiase brood wordt in ontvangst genomen met de rechterhand in de palm van de linkerhand. Wie dat niet doet, wordt gecorrigeerd. Er is geen bestek: iedereen eet met de rechterhand. Je krijgt tranen in je ogen van de sterke kruiden, maar het aangereikte water moet je helaas weigeren om een ernstige darminfectie te vermijden. Zo lang je blijft zitten, komen de vrijwilligers langs met eten en hervullen ze het bord.

Na het eten is het zoeken naar een slaapplaats. Alle pelgrims kunnen gratis overnachten in grote slaapzalen. Voor westerse toeristen zijn er aparte vertrekken die door wachters met speren worden bewaakt. Een mat, een deken en een vrije plek op de grond is alles wat je nodig hebt.

Gepubliceerd in Algemeen Dagblad